Nίκος Mάργαρης
ΟΙΚΟ-ΛΟΓΙΚΑ«...Απαραίτητη προϋπόθεση για ν? αναπτυχθεί η περιφέρεια είναι η θεώρησή
της ως... κέντρου! Κανένας δεν αναπτύσσεται διαμέσου φιλανθρωπίας..._
Χωρίς γνώση η Περιφέρεια δεν αναπτύσσεται
TON τελευταίο καιρό, με το περίφημο πακέτο Ντελόρ, η ελληνική περιφέρεια
γνωρίζει ανυπέρβλητες δόξες. Οι Γενικοί Γραμματείς των Περιφερειών ή,
αλλοιώς, οι «περιφερειάρχες» αποφασίζουν για ιλιγγιώδη ποσά της τάξεως των
εκατοντάδων δισεκατομμυρίων που «θα οδηγήσουν την περιοχή στην ανάπτυξη».
Παρακολούθησα από κοντά τη δουλειά(;) που έγινε στην Περιφέρεια B. Αιγαίου
και, το μόνο πράγμα που μπορώ ν? αναφέρω στα σίγουρα είναι, από τη μια
μεριά η ανευθυνότητα και από την άλλη η ανεπάρκεια όλων όσων αποφασίζουν.
Θυμάμαι πριν χρόνια το μακαρίτη Μένιο Κουτσόγιωργα να ομιλεί στο
«αναπτυξιακό» συνέδριο της Τρίπολης και να τονίζει μ? έμφαση στους ακροατές
του: «Προχωρήστε! Πήρατε την ανάπτυξη στα χέρια σας». Είχα γράψει ένα
σημείωμα τότε τονίζοντας το γεγονός ότι είναι αδύνατον να πάρεις ένα
κλαρίνο να το δώσεις σ? έναν που το βλέπει για πρώτη φορά και να του πεις:
«Παίξε! Πήρες τη μουσική στα χέρια σου».
Αρκεί, άραγε, η «αποκέντρωση» όπως τη γνωρίζουμε; Σίγουρα όχι μια και αν
είχε επιτυχία δεν θα υπήρχε λόγος ν? αναφερόμαστε συνεχώς σ? αυτή και στην
ανάπτυξη της περιφέρειας.
Ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό με τον εθνικιστικό πυρετό έχουμε αποκτήσει
δυο περιφέρειες. Γιατί, μη μου πείτε ότι είναι το ίδιο να ομιλεί κάποιος με
κορώνες για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ή για τα εξίσου προβληματικά
Κύθηρα.
Ας μου επιτραπεί, πριν συνεχίσω, να τονίσω το παραπάνω γεγονός το οποίο
ίσως οδηγήσει σε νέου τύπου προβλήματα ανισότητας. Από την άλλη δεν θα
πρέπει κατά τη γνώμη μου ν? ανησυχούν για την τροπή που παίρνουν τα
πράγματα οι κάτοικοι των νησιών του Ιονίου. Βλέπω τις ανακοινώσεις των
ενεργειών του Υπουργείου Αιγαίου και διαπιστώνω να μοιράζει ο Γενικός
Γραμματέας κονδύλια σε Συλλόγους ή για τις επισκευές καμπαναριών. Έχοντας
υπόψη ότι τα καμπαναριά της Ζακύνθου χρηματοδοτούνται εξίσου, το μόνο
σίγουρο είναι ότι το Υπουργείο Αιγαίου απλώς συνιστά ακόμη ένα
γραφειοκρατικό μηχανισμό που παρεμβάλλεται μεταξύ αποφάσεων και δράσεων.
Αν η παρουσία του εξυπηρετεί κάτι γιατί δεν γίνεται και Υπουργείο Ιονίου;
Αν όχι γιατί δεν το καταργούμε να ησυχάσουμε;
Ας επανέλθουμε όμως στ? αναπτυξιακά μας. Όπως ομολογούν ή διακηρύσσουν οι
της περιφέρειας είναι «ξεχασμένοι από το κέντρο» και κάποτε θα πρέπει να
ξεφύγουν από την υπανάπτυξη. Ακούω αρμόδιους από τη Θράκη ή τη Λέσβο ν?
αναφέρουν ότι είναι οι φτωχότερες περιοχές της Ευρώπης με τέτοιον τρόπο που
ανησυχώ σφόδρα: το λένε με τέτοιον τρόπο λες και τους ευχαριστεί!
Δεν σημαίνει βέβαια υπανάπτυξη μόνον ότι έχει σχέση με υλικά ωφέλη και
μεγέθη, αλλά και με τη γενικότερη δομή και λειτουργία της κοινωνίας. Από
πού λοιπόν προκύπτει το γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα και τις γνώσεις ν?
αποφασίσει; H υπανάπτυξη την οποία επικαλείσαι δεν σημαίνει και μειωμένη
πληροφόρηση για τις σύγχρονες αλλαγές που συμβαίνουν με συνταρακτικό τρόπο
σ? έναν κόσμο που αλλάζει από λεπτό σε λεπτό; Γιατί ν? αρκεί η μεταφορά
κονδυλίων και να μην είναι, προηγουμένως, απαραίτητη η μεταφορά της
πληροφόρησης;
Ξεφυλλίζω, λοιπόν, τις προτάσεις των παραγόντων της περιφέρειας και μου
σηκώνεται η τρίχα. Το πρώτο που προτείνουν είναι οτιδήποτε έχει σχέση με
«δίκτυα»: Οδοποιϊας, αρδευτικά, ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών και πάει
λέγοντας. Το αν υπάρχουν υδατικοί πόροι ή -το χειρότερο- αν με τη σημερινή
μας πρακτική της επιδοτούμενης καταστροφικής κτηνοτροφίας μειώνουμε τους
εδαφικούς και τους υδατικούς πόρους, το αγνοούν. Το αν θα υπάρξει λειψυδρία
που θα συνδέεται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου ούτε που το άκουσαν.
Ομιλούν και ξοδεύουν δισεκατομμύρια για «τη βελτίωση των βοσκοτόπων» και
έχουν στο μυαλό τους δρόμους που πηγαίνουν στα μαντριά διαμέσου
ερημοποιημένων βουνών με σεληνιακά τοπία. Όπου οι εισαγόμενες κτηνοτροφές
ξεπερνούν το 70% (!) των αναγκών του κοπαδιού. Προτείνουν διάνοιξη ήδη
ασφαλτοστρωμένων δρόμων που συντομεύουν διαδρομές μιας ώρας κατά πέντε
λεπτά στα πενήντα αυτοκίνητα που περνάνε την ημέρα. Γιατί να φαρδύνουμε ένα
δρόμο που όσοι πηγαίνουν από το ένα σημείο στο άλλο δεν παράγουν τίποτα;
Για να πάνε νωρίτερα στη Νομαρχία για την επιδότηση;
Θα ήταν πρόκληση να τονίσω το γεγονός ότι είναι μάλλον λάθος ν? αφήνουμε
τους «αρμόδιους» της περιφέρειας ν? αποφασίσουν για την ανάπτυξή της; Αν το
γνώριζαν δεν θα την είχαν ήδη αναπτύξει; Είναι, άραγε, μόνο θέμα αυξημένων
κονδυλίων; Τούτο, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι τους θεωρώ ανίκανους, αλλά από
την άλλη, δεν μπορώ να ξεχάσω τη συμβουλή ενός παλιού μου δασκάλου στην
UNESCO: «Αν το ήθελαν θα το είχαν καταφέρει»!
Παράλληλα προς τα παραπάνω θα πρέπει να ξεκαθαρίσει ακόμη ένα σημείο.
Αγανακτώ στην κυριολεξία όταν ακούω τους «περιφερειακούς» να τονίζουν ότι
«πρέπει επιτέλους να τους προσέξει το κράτος» συνήθως «επειδή φυλάνε
θερμοπύλες». Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι κανένας δεν
μένει στο κέντρο ή στην περιφέρεια με το ζόρι. Από την άλλη δεν βλέπω το
λόγο οι κάτοικοι των Αθηνών ή της Λαμίας ή της Λάρισας να πληρώνουν τους
κατοίκους της Λέσβου για να μένουν στο νησί τους.
Πρέπει να είμαι ένα από τα ελάχιστα άτομα που παραιτήθηκαν από ένα μεγάλο
Πανεπιστήμιο -της Θεσσαλονίκης, όπου ήμουν τακτικός καθηγητής- για να
διδάξω στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Μυτιλήνη. Το αποφάσισα επειδή θεώρησα
ότι, η ίδρυση ενός νέου τμήματος, του Περιβάλλοντος, ήταν μια μεγάλη
πρόκληση για μένα. Καταφέραμε και δημιουργήσαμε -το έχω ξαναγράψει γιατί
είμαι υπερήφανος- ένα σύγχρονο Πανεπιστημιακό Τμήμα στο οποίο (ας μου
επιτραπεί να ευλογήσω τα λευκά γένεια μου!) έχουμε καταφέρει να μην υπάρχει
ανεργία στους αποφοίτους, οι φοιτητές μας να σπουδάζουν το ένα από τα οκτώ
εξάμηνα σε ξένα πανεπιστήμια όπως της Σορβόνης, να έχουμε τη μεγαλύτερη
είσοδο κονδυλίων για έρευνα απ? όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα στη χώρα
μας, πάνω και από το Μετσόβειο!
Όμως, όλα τα παραπάνω επειδή παίξαμε στην ανοιχτή αγορά χωρίς περιφερειακές
μιζέριες. Κάτι που ο κ. Πανούσης της Νομικής Θράκης δεν το γνωρίζει και
παρασύρει τους φοιτητές του σε κλεισίματα και σε άλλες παρόμοιες ενέργειες.
Ας μου επιτραπεί μια ερώτηση: Όταν ακούτε τον κ. Πανούση να ζητάει να μη
γίνει η Νομική στην Πάντειο και να διεκτραγωδεί τα χάλια του τμήματός του
ποιός σωστός επιχειρηματίας θα προσλάβει απόφοιτο του Τμήματος Νομικής τον
οποίο ο κ. Πανούσης «προϊσταται»; Το Πανεπιστήμιο της Θράκης, εκτός από τις
διαμαρτυρίες για τη Νομική στην Πάντειο, έκανε το ίδιο και για την ίδρυση
Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών στο Βόλο. Θεωρεί ότι «αποδυναμώνεται» όταν
δημιουργούνται παρόμοια τμήματα στο κέντρο. Φυσικά, δέχθηκε να δημιουργηθεί
σ? αυτό τμήμα Περιβάλλοντος, παρόλο που ήδη υπάρχει στη Μυτιλήνη. Είναι
προφανές ότι εμείς δεν διαμαρτυρηθήκαμε μια και θεωρούμε ότι εκείνο που
πρέπει να προστατευθεί δεν είναι ο περιβαλλοντολόγος πτυχιούχος, αλλά το...
περιβάλλον. Οι οποίοι πτυχιούχοι δεν προστατεύονται, βεβαίως, με
αποκλεισμούς των άλλων και περιχαράξεις αρμοδιοτήτων, αλλά με την ποιότητα
των σπουδών και την εμπειρία. Αντί λοιπόν για καταλήψεις κάναμε μαθήματα
και πρακτική εξάσκηση κάθε καλοκαίρι.
Είναι χωρίς αμφιβολία δύσκολο να συγκρατήσεις τους νέους που βράζει το αίμα
τους και να τους εμφυσήσεις την αγάπη για την επιστήμη και την ποιότητα της
δουλειάς. H οποία γίνεται καλύτερα στην περιφέρεια όπου, για να πάει ο
φοιτητής από το σπίτι του στο εργαστήριο, χρειάζεται μόνο πέντε λεπτά με τα
πόδια και η βιβλιοθήκη απέχει άλλα δέκα λεπτά. Πόσο χρόνο χρειάζεται στην
Αθήνα; Με το μυαλό θολωμένο από το νέφος;
Με το παράδειγμα του Τμήματος Περιβάλλοντος φαίνεται υποθέτω καθαρά ότι, το
αν είσαι ή όχι στην Περιφέρεια είναι μια ιστορία που σ? αφορά και ουδεμία
σχέση πρέπει να έχει με την απαίτησή σου για χρηματοδότηση που λίγο απέχει
από ζητιανιά.
Απαραίτητη προϋπόθεση για ν? αναπτυχθεί η περιφέρεια είναι η θεώρησή της
ως... κέντρου! Κανένας δεν αναπτύσσεται διαμέσου φιλανθρωπίας.
Πριν κλείσω το σημερινό σημείωμα θα ήθελα να κάνω μια απλή ερώτηση σ? όλους
εκείνους που θεωρούν ότι «γνωρίζουν»: Ποιά περιοχή έχουν υπόψη τους όταν
ομιλούν για την ανάπτυξη; Τη Ρόδο, την Αθήνα, τη Σκιάθο, τη Θεσσαλονίκη, το
Βόλο; Όταν, από την άλλη, δεν έχεις κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό σου πώς
τολμάς και προτείνεις;._Ν.Μ.